Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί τον μεγαλύτερο περιβαλλοντικό κίνδυνο για την υγεία στην Ευρώπη, προκαλώντας καρδιαγγειακές και αναπνευστικές παθήσεις που οδηγούν στην απώλεια ετών υγιούς ζωής και, στις σοβαρότερες περιπτώσεις, σε πρόωρους θανάτους. Το 2020 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 71% του αστικού πληθυσμού εκτέθηκε σε επίπεδα λεπτών αιωρούμενων σωματιδίων με διάμετρο 10 μm ή μικρότερη (PΜ10), ποσοστό που είναι πάνω από το επίπεδο κατευθυντήριων γραμμών για την υγεία που έχει ορίσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Τα σωματίδια αυτά εκπέμπονται κυρίως από τα στερεά καύσιμα για οικιακή θέρμανση, ενώ σημαντικές πηγές αποτελούν επίσης και οι οδικές μεταφορές. Μερικά προέρχονται επίσης από την Αφρικανική σκόνη και μερικά σχηματίζονται στην ατμόσφαιρα.
Οι υψηλές συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων στην πόλη των Ιωαννίνων, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες, σε συνδυασμό με τη θερμοκρασιακή αναστροφή (αναστροφή της θερμοκρασίας του αέρα, εγκλωβισμός αέριων μαζών που δεν ανανεώνονται) έχουν ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση των κατακόρυφων κινήσεων των αέριων μαζών και άρα τον εγκλωβισμό των ρύπων σε στρώμα κοντά στο έδαφος. Οι ρύποι οι οποίοι εκπέμπονται, κυρίως από τα αυτοκίνητα και τις καμινάδες δεν απομακρύνονται και οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων φτάνουν σε πολύ υψηλά επίπεδα, με τις καιρικές συνθήκες να επιβαρύνουν το φαινόμενο, δημιουργώντας έτσι το φαινόμενο της αιθαλομίχλης που εντοπίζεται κυρίως σε λεκανοπέδια, Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε εντονότερα τελευταία το μήνα Δεκέμβριο του 2022 στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και με αφορμή α) την ενημέρωση που είχαμε από τον Δήμο Ιωαννιτών για τις κλιματικά ουδέτερες πόλεις, β) το ότι το Υπουργείο (Τμήμα Ποιότητας Ατμόσφαιρας) για τη συνεχή παρακολούθηση των επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης της περιοχής μας έχει εγκαταστήσει στην αυλή του Προτύπου ΓΕ.Λ Ζωσιμαίας Σχολής (του σχολείου μας), σταθμό αυτόματης μέτρησης αέριων ρύπων, γ) την ευαισθητοποίησή μας σε θέματα περιβάλλοντος, διερευνούμε πως οι ατμοσφαιρικοί ρύποι, η θερμοκρασιακή αναστροφή και οι μετεωρολογικοί παράγοντες επηρεάζουν την ποιότητα του αέρα του λεκανοπεδίου της πόλης των Ιωαννίνων, προτείνοντας δράσεις για τη μείωση του προβλήματος.

Η τοπογραφία της περιοχής επηρεάζει τη συσσώρευση των ρύπων και υπό ορισμένες μετεωρολογικές συνθήκες, ο αέρας είναι πολύ σταθερός και ένα στρώμα ψυχρότερου, πυκνού αέρα βρίσκεται κοντά στο έδαφος με ένα στρώμα θερμότερου αέρα πάνω. Αυτή η κατάσταση, που ονομάζεται θερμική αναστροφή, αποτρέπει τη διασπορά των εκπομπών και συσσωρεύει ρύπους κάτω από την αναστροφή. Τα αίτια των ρύπων είναι αποτέλεσμα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων και ειδικότερα καύσης στερεών καυσίμων, βιομάζας. Διερευνώντας τον τοπικό τύπο, αναζητώντας άρθρα και τη σχετική βιβλιογραφία, εξετάσαμε ταχύτητα και διεύθυνση ανέμων, θερμοκρασία, υγρασία και ομίχλη, μέρες ηλιοφάνειας κατά τη χειμερινή περίοδο και ειδικότερα τις μέρες που παρατηρείται το φαινόμενο της θερμοκρασιακής αναστροφής. Η θερμοκρασία και η ηλιακή ακτινοβολία, οι υδρατμοί παίζουν σημαντικό ρόλο σε πολλές θερμικές και φωτοχημικές αντιδράσεις στην ατμόσφαιρα και η ένταση του ηλιακού φωτός έχει σημαντική επίδραση στο ρυθμό των χημικών αντιδράσεων που παράγουν το νέφος. Καταγράψαμε μέσω της εφαρμογής EO Browser, μια διαδικτυακή πλατφόρμα που συνδυάζει ένα αρχείο διαφορετικών αποστολών παρατήρησης της Γης και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εύρεση δορυφορικών εικόνων οποιασδήποτε περιοχής ενδιαφέροντος, τους ατμοσφαιρικούς ρύπους φορμαλδεΰδη, οξειδίων του αζώτου NOx, διοξείδιο του θείου SO2, καθώς επίσης και τα αιωρούμενα σωματίδια, παράγοντες που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων τη χρονική αυτή περίοδο. Αξιολογώντας τα δεδομένα Sentinel-5P, μέσω του EOBrowser, διαπιστώσαμε τις αυξημένες τιμές των ρύπων το μήνα Δεκέμβριο 2022, χρονική περίοδο που παρατηρήθηκε το φαινόμενο της αιθαλομίχλης στην πόλη μας. Την ίδια χρονική περίοδο ο σταθμός μέτρησης στην αυλή του σχολείου μας, κατέγραψε υψηλή συγκέντρωση σωματιδίων PM10. Τα αιωρούμενα σωματίδια είναι μικροσκοπικά στερεά ή υγρά σωματίδια και έχει αποδειχθεί ότι έχουν μεγάλες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, δεδομένου ότι μπορούν εύκολα να διεισδύσουν βαθιά μέσα στους πνεύμονες λόγω του μικρού μεγέθους. Την περίοδο αυτή εκδόθηκε κοινή υπουργική απόφαση με συστάσεις στον γενικό πληθυσμό, στα άτομα αυξημένου κινδύνου και συστάσεις λήψης βραχυπρόθεσμων μέτρων μείωσης των εκπομπών από εστίες καύσης.

Η περιβαλλοντική ρύπανση, η μη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων ενέχουν κινδύνους για την υγεία μας, η ατμοσφαιρική ρύπανση εξακολουθεί να αποτελεί μείζον πρόβλημα υγείας για τους Ευρωπαίους και χρειάζεται πρόληψη και αντιμετώπιση της ρύπανσης του αέρα πέρα από την εκτίμηση της έκθεσης του πληθυσμού του λεκανοπεδίου και αποτίμηση του μεγέθους των επιπτώσεων. Με στόχο την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, τη μείωση εκπομπών από την οικιακή χρήση και τις οδικές μεταφορές χρειάζονται δράσεις για τον περιορισμό των εκπομπών του διοξειδίου του θείου, των οξειδίων του αζώτου, των αιωρούμενων λεπτών σωματιδίων, αιθάλης, μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε επίπεδα που δεν θεωρούνται πλέον επιβλαβή για την υγεία. Επομένως:
- Περαιτέρω έρευνα για την εκτίμηση της έκθεσης σε επίπεδα λεπτών αιωρούμενων σωματιδίων του πληθυσμού του λεκανοπεδίου και αποτίμηση του μεγέθους των επιπτώσεων
- Υιοθέτηση από την ομάδα μας φιλικών προς το περιβάλλον τρόπων μετακίνησης και μεταφοράς
- Δημοσίευση στο περιοδικό των φυσικών επιστημών του σχολείου μας για τη μετάβαση σε καθαρότερες μορφές ενέργειας, τον οικολογικό σχεδιασμό συσκευών θέρμανσης και ιδιαίτερα για τη θέρμανση με στερεά καύσιμα, εφαρμογή ευέλικτων συστημάτων διαχείρισης ενέργειας, για τη μείωση ή και μηδενισμό των εκπομπών αερίων ρύπων
- Ανάπτυξη ενημερωτικής καμπάνιας για την μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος
- Συμμετοχή στις εκδηλώσεις για την ημέρα της Ευρώπης, στις 9 Μαΐου, με θέμα τη μείωση των νανοσωματιδίων που εκπέμπονται από τους κινητήρες καύσεις των συμβατών οχημάτων, μείωση των εκπομπών ρύπων, περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες για μηδενική ρύπανση, βιοποικιλότητα και κυκλική οικονομία.
- Δημιουργία και ανάρτηση στην ιστοσελίδα του σχολείου, στα κοινωνικά δίκτυα, φυλλαδίου για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, της μαθητικής κοινότητας και της τοπικής κοινωνίας, για την εξοικονόμηση ενέργειας, τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, έξυπνα δίκτυα, έξυπνα σπίτια, ηλεκτροκίνηση
- Μελλοντική συμμετοχή του σχολείου μας σε δίκτυο σχολείων για την ποιότητα του αέρα των πόλεων